Przyznam szczerze, że czerwiec był dla mnie bardzo intensywnym i wyczerpującym emocjonalnie miesiącem. Podejmowaliśmy ważne decyzje, prowadziliśmy ważne i trudne rozmowy z rodziną, trochę spotkań rodzinnych, wypraw do lasu i biegania po deszczu. A do tego staraliśmy się zapewnić chłopcom jak najwięcej wsparcia i zajęć. Muszę przyznać, że im wyższe temperatury powietrza, tym gorsze humory u naszych małych odkrywców.

W czerwcu pracowałam też intensywnie nad nowym projektem, o którym wspominałam na Instagramie. I kiedy wydawało się, że wszystko jest gotowe, pojawiły się sprawy, którymi  trzeba było zająć się od razu i uruchomienie nowego projektu zeszło na dalszy plan. Kolejny raz przekonałam się, że możemy planować, dopieszczać misternie tkane scenariusze, a życie później i tak to wszystko zweryfikuje. Póki co nowy projekt musi jeszcze chwilkę poczekać.

Miniony miesiąc upłynął mi także na pracy nad sobą., swoimi celami i nawykami. Przeczytałam dwie świetne książki dotyczące rozwoju osobistego, o których napiszę odrębny artykuł w tym miesiącu. Zdradzę tylko, że każdy , kto chciałby zmienić coś w swoim życiu i spełnić choćby jedno marzenie - powinien je przeczytać.

Ogródek w doniczkach

Gdyby kilka lat temu ktoś powiedział mi, że będę sadzić własne warzywa i do tego w... doniczkach, to nie uwierzyłabym mu. Grzebanie w ziemi i doglądanie warzyw i kwiatów sprawia mi ogromną radość. Gdy zobaczyłam pierwsze listki rosnącej marchewki i szczypior czosnkowy, to cieszyłam się jak dziecko. Obserwowanie tych przebijających się przez warstwę ziemi roślinek i czekanie jest dla mnie cenną lekcją. Uczy pokory, ale daje też ogromną satysfakcję. Teraz, gdy widzę, jak na krzaczku pomidorów z każdym dniem jest coraz więcej tych o pomarańczowej barwie, cieszę się i... mam ochotę na więcej. Niestety, mój entuzjazm co jakiś czas studzą chłopcy, którzy co prawda lubią przesypywać ziemię do skrzynek i doniczek, wsypywać nasionka i obserwować czy ta sałata wreszcie zaczęła rosnąć. Czasami jednak potrafią pozrywać niewielkich rozmiarów natkę marchewki, zerwać całą natkę pietruszki lub... przejechać masażerem na cellulit po mających zaledwie kilka centymetrów astrach. Także nasze ogrodnictwo jest wyjątkowe i pełne niespodziewanych zwrotów akcji. Bardzo zachęcam Was do spróbowania posadzenia własnych warzyw lub ziół. Nie trzeba mieć ogródka, a niekiedy nawet balkonu. Wystarczą doniczki lub skrzynki ogrodowe. Można w nich posadzić tak wiele różnych warzyw i cieszyć się, gdy będą już dojrzałe. W doniczkach można uprawiać pomidory, marchewki, buraki, kalarepę, papryczki, a nawet jarmuż. Jeśli zastanawiacie się, jak do tego się zabrać i od czego zacząć (zwłaszcza jeśli jesteście na początku swojej drogi - jak ja:), to mogę polecić książkę "Ogródek w doniczkach" Elisabeth Millard. Kupiłam ją kilka lat temu, miałam już ją oddać, a teraz bardzo mi się przydaje. Nasiona warzyw i ziół bez problemu dostaniemy w każdym sklepie ogrodniczym lub budce na bazarze. Znalezienie sadzonek pomidorów czy ziół także nie powinno stanowić problemu. 

Sokół z masłem orzechowym

Czasami bywa tak, że tytuł filmu nie zwiastuje ciekawego filmu, ale w tym przypadku jest zupełnie inaczej. To jeden z tych filmów, które zapadają w pamięć. "Sokół z masłem orzechowym" to niezwykle ciepła, poruszająca, a momentami zabawna historia o przyjaźni, która rodzi się pomiędzy Zakiem - młodym chłopakiem z zespołem Downa, a Tylerem - mężczyzną o trudnej przeszłości, który jest na życiowym zakręcie. Zak marzy o tym, by zostać zawodnikiem wrestlingu i ucieka z zamkniętego domu opieki. Przypadkiem trafia na Tylera i razem wyruszają w podróż pełną wzruszeń i humoru. To niezwykle ciepła opowieść o tym, że nigdy nie wolno rezygnować ze swoich marzeń oraz samodzielności. Zak udowadnia, że osoby z zespołem Downa potrafią sobie świetnie radzić w życiu, mają talenty, które chcą rozwijać, a także marzenia do spełnienia. Trzeba tylko dać im szansę, a zamiast blokować po prostu wspierać. Ta historia pokazuje także, że nigdy nie jest za późno, by zawalczyć o swoje życie i jak mawiała Ania z Zielonego Wzgórza - "Jutro jest wolne od błędu. Jutro można zacząć wszystko od początku". Szczerze polecam Wam ten film.

W minionym miesiącu na blogu opublikowałam cztery artykuły. Najważniejszy z nich i najdłuższy dotyczył samooceny i pewności siebie. W artykule "Jak budować pewność siebie? Sprawdzone metody" zawarłam w nich wszystkie działania, dzięki którym moja samoocena poszybowała w górę, pewność siebie znacząco poprawiła się, a ja w końcu uwierzyłam w siebie i że to, co robię ma sens i wartość. A gdy to wszystko zrobiłam, zaczęły dziać się rzeczy wręcz magiczne. W końcu, po wielu latach przebiegłam swój półmaraton, Slow Life Studio także zaczęło się rozwijać i przybyło trochę nowych czytelników (witam Was serdecznie i dziękuję za każdy przeczytany artykuł i zostawiony komentarz), aż w końcu dostałam... propozycję poprowadzenia warsztatów o slow life i prostym, świadomym życiu. Byłam bardzo zaskoczona, szczęśliwa i żałuję, że nie mogłam podjąć tej współpracy ze względu na termin (miałabym spory problem z zapewnieniem opieki nad chłopcami) oraz lokalizację. Wierzę jednak, że jeszcze dane mi będzie nawiązać współpracę z instytucją od której dostałam propozycję, a także że w przyszłości będę mogła sama organizować warsztaty, co jest jednym z moich największych marzeń. I tutaj też pytanie do Was moi drodzy Czytelnicy - czy interesowałyby Was warsztaty slow life i o świadomym, prostym życiu? 

A wracając do czerwcowych publikacji na blogu, to dużym zainteresowaniem cieszył się majowy SLOW TOP: bliżej natury, świadoma konsumpcja i proste życie, a także przepisy opublikowane w ramach innego cyklu - Roślinne piątki. Przyznam szczerze, choć możliwe, iż powtarzam się, że nie sądziłam jak ten cykl zostanie odebrany przez Czytelników, ale gdy widzę rosnące słupki wyświetleń i komentarze, że przepisy ciekawe, inspirujące i pomagają Wam ograniczyć mięso w diecie, to jestem pop prostu szczęśliwa. A jeśli jeszcze nie mieliście okazji zapoznać się z nimi lub nie macie pomysłu na prosty, wakacyjny obiad, to serdecznie zapraszam do przetestowania przepisu na najprostszą cukinię z sosem pomidorowym lub zupę szczawiową, która smakuje nawet największym sceptykom szczawiu. Uwierzcie, że nienawidziłam szczawiu, a klasyczna zupa szczawiowa zabielana śmietaną i podawana z zimnym jajkiem ugotowanym na twardo była numerem jeden na mojej czarnej kulinarnej liście. 

W tym roku zauważyłam, że tworzenie map marzeń i praca nad swoimi celami ma ogromną moc (ale to już materiał na oddzielny artykuł). Dlatego też w ramach tego cyklu będę dodawać także moją listę inspiracji na kolejny miesiąc. To będą rzeczy w stylu slow, które chciałabym zrobić, ale od razu zaznaczę, że jeśli nie zrealizuję wszystkich punktów z listy, to mój świat nie zawali się. To nie jest żaden konkurs na to, kto więcej zobaczył czy doświadczył, ale po prostu zbiór inspiracji, by fajnie spędzić najbliższe tygodnie.

Jako dziecko nie znosiłam zupy szczawiowej. Mama i babcia robiły, co mogły, by przekonać mnie, że to bardzo zdrowe i dobre danie, ale na sam widok zielonej zupy z dużą ilością śmietany i zimnym, ugotowanym jajkiem odechciewało mi się jeść. Przez wiele lat nie chciałam nawet słyszeć nic na temat szczawiu, aż w końcu sama kupiłam jeden pęczek i... ugotowałam z niego zupę. Dzisiejszy przepis polecam zwłaszcza takim sceptykom, którzy w dzieciństwie unikali szczawiu jak ognia.

Podobno z wiekiem zmieniają się nasze preferencje kulinarne i produkty czy całe danie, które dawniej nam nie smakowały, teraz chętnie zjadamy. I odwrotnie - to, co było naszym ulubionym daniem zostaje wpisane na czarną listę potraw, których nie chcemy spożywać. Ciekawa jestem czy macie takie dania lub produkty? U mnie na czarnej liście w dzieciństwie (poza szczawiem) był szpinak, a wszystko dzięki jakże smakowicie wyglądającej zielonej papce bez smaku, którą w przedszkolu serwowały panie kucharki. Nie zrażały się nawet faktem, że co najmniej na połowie talerzy ta zielona papka pozostawała nietknięta. Po kilkunastu latach zaczęłam przygotowywać dania ze szpinakiem nawet kilka razy w miesiącu. Makarony, kasze czy sałatki z dodatkiem tych zdrowych, zielonych liści na stałe zagościły w moim menu. Jest także trochę produktów, które bardzo lubiłam jako dziecko (np. cienka kiełbasa czy placki ziemniaczane), ale obecnie ich nie jem. A z przepisu na tą zupę szczawiową jestem naprawdę bardzo zadowolona i szczerze polecam ją Wam. Nie czuć w niej za bardzo smaku szczawiu, a dzięki dodanym warzywom ma lekko słodki posmak.

Pokrojoną w kostkę cebulę dusimy na rozgrzanej oliwie z oliwek. Jednocześnie w garnku gotujemy pokrojone w kostkę marchewki, pietruszki i selera. Dodajemy do nich talarki z zielonej części pora oraz pokrojone na małe kawałki liście szczawiu (dodałam także łodygi). Wszystko gotujemy przez kilka minut, po czym dodajemy przygotowaną cebulę i gotujemy pod przykryciem aż warzywa będą miękkie. Na koniec doprawiamy solą i pieprzem. 

Niedawno pod jednym ze zdjęć na Instagramie napisałam o swojej drodze do odbudowania poczucia własnej wartości i stało się coś, czego zupełnie nie spodziewałam się. Pojawiły się pytania w komentarzach, a także w prywatnych wiadomościach, jak przestać przejmować się na każdym kroku opinią innych osób oraz jak w końcu uwierzyć w siebie. Nie jestem psychologiem ani coachem, a w tym artykule napisałam o tym, co akurat mnie pomogło.

Długo zastanawiałam się, jak napisać ten artykuł. Jest przecież tyle ważnych kwestii dotyczących odbudowywania wiary w siebie i poczucia własnej wartości. Nie chciałam, żeby ten tekst brzmiał zarozumiale i przybrał ton wymądrzającej się autorki, która nigdy nie studiowała psychologii. Dlatego też postanowiłam zebrać w tym miejscu wszystko, co mnie osobiście pomogło w drodze do uwierzenia w siebie. Jeśli pojawią się dodatkowe pytania do pewnych fragmentów tego artykułu - to proszę napiszcie do mnie w prywatnej wiadomości na studioslowlife@gmail.com lub w komentarzu.

Jednym z najważniejszych kroków, jakie podjęłam w pracy nad sobą były spotkania z psychologiem. Na każdym z nich przepracowywałam inny temat i blokujące mnie przekonania, jak chociażby to, że niewiele potrafię. Może wydawać się to dziwne, ale wiele osób z zaniżonym poczuciem własnej wartości ma podobne odczucia. "Nic nie potrafię", "niewiele wiem", "nic mi się nie udaje" - to typowe odczucia i przekonania dla osób z zaniżonym poczuciem wartości. Przekonania, które trzeba po prostu przepracować i najkorzystniej byłoby zrobić to ze wsparciem psychologa. Dzięki takiej pracy z moją panią psycholog zaczęłam w końcu dostrzegać, jak wiele jednak potrafię i że jestem wartościowym człowiekiem, nawet jeśli ktoś uważa inaczej. A takich osób, które za nami nie przepadają zawsze trochę znajdziemy i to jest zupełnie normalne.

"Jeśli chcesz się napić świeżej herbaty, najpierw opróżnij czarkę ze starą"

Wiele osób zastanawia się, czy spotkania z psychologiem są konieczne skoro pewne przekonania można przepracować samodzielnie. Kiedyś myślałam podobnie, ale z doświadczenia wiem, że dzięki wsparciu psychologa do pewnych wniosków dochodzimy znacznie szybciej. Cały proces pracy nad sobą i ze swoimi przekonaniami przebiega o wiele sprawniej, dzięki czemu nie musimy czekać na efekty tak długo, jak przy samodzielnej pracy. Jest to niezwykle pokrzepiające i motywujące dla osób z zaniżonym poczuciem wartości. Owszem, wizyty u psychologa kosztują, wymagają poświęcenia czasu (także na dojazd), systematyczności i... odwagi, ale naprawdę warto zainwestować w siebie. Jeśli nie zmienimy swojego nastawienia i nie przepracujemy pewnych schematów (często powielanych od lat), to trudno będzie nam osiągać wyznaczone cele, spełniać marzenia i być szczęśliwym. Najpierw trzeba zacząć od pracy nad sobą i o tym też przeczytać można w artykule Jak pokochać siebie? Mini przewodnik sprawdzonych metod.

Pamiętam, jak kilka lat temu w pracy nie dogadywałam się z częścią zespołu i... robiłam chyba wszystko, by przypodobać się tym osobom. W przerwie na lunch biegałam po jedzenie dla wszystkich, a później ten czas odpracowywałam, gdy inni mogli już wyjść do domu szczęśliwi, że mieli podane pod nos ciepłe jedzenie. Teraz dziwię się sobie, że tak robiłam i wydaje mi się to wręcz niewyobrażalne, ale w tamtym okresie, z tym zaniżonym poczuciem wartości realizowałam jeden z typowych wzorców dla osób z niską samooceną. Przepracowanie tego problemu i chęci przypodobania się innym, nawet osobom, które nas nie lubią, było niezwykle uwalniające. I dzisiaj, gdy ktoś nie ma ochoty ze mną rozmawiać lub podczas tej rozmowy nieustannie wypowiada się w sposób kąśliwy dziękuję za taką pogawędkę. Wolę skupiać się na budowaniu relacji z pozytywnymi osobami a nie toksycznymi i zmuszać się do kurtuazyjnych small-talk z których nic nie wynika. 

W drodze do odzyskania poczucia własnej wartości niewątpliwie bardzo pomocne są także książki. Zarówno te dotyczące stricte zagadnień z zakresu psychologii, jak również te motywujące i napisane przez coachów. I jedne i drugie mogą mieć pozytywny wpływ na naszą drogę do polepszenia swojej samooceny. Jeśli zależy nam na pracy nad sobą i rozwojem osobistym, to powinniśmy przeznaczać czas na czytanie książek na ten temat. W niektórych z nich pewne treści mogą wydać się nam oczywiste, jednak niejednokrotnie przekonałam się, że często zapominamy o takich zasadach, które powinny być znane i praktykowane przez nas wszystkich. Przygotowałam listę książek, które były ważne i wyjątkowe w mojej pracy nad sobą. 

To niezwykle motywująca książka. Historie opisane przez autora dają nadzieję na to, że w każdej sytuacji można znaleźć rozwiązanie. Już sama historia autora pokazuje, że nie poddając się, pracując nad sobą można naprawdę wiele osiągnąć. Nick urodził się z bardzo rzadką chorobą określaną mianem tetra-amelia. Osoby chorujące na nią rodzą się bez kończyn. Trudno wyobrazić sobie życie bez rąk i nóg, a zwłaszcza oddawanie się takim aktywnościom, jak surfowanie. A jednak Nick udowadnia, że to możliwe. Pokazuje nam wszystkim, jak wiele zależy od naszego nastawienia i samodyscypliny. Daleka jestem od powielania i wiary w powszechnie promowane hasła, że "możesz być kim chcesz, jeśli tylko bardzo postarasz się", ale historia Nicka i innych osób przedstawionych w jego książce motywują do działania i dają też trochę nadziei, że pracując nad sobą możemy wiele z naszych marzeń i pragnień zrealizować.

Przyznam szczerze, że podchodziłam do tej książki sceptycznie, w dużej mierze ze względu na tytuł. Jednak z każdym rozdziałem przekonywałam się, że to naprawdę wartościowa książka dla osób chcących pracować nad sobą i ze swoim zaniżonym poczuciem wartości. Jarosław Gibas nie dość, że wyjaśnia na czym ono polega, to dodatkowo analizuje schematy, które takie osoby powielają. Dzięki niemu uświadomiłam sobie, jak wiele moich działań było efektem niskiego poczucia własnej wartości. Książka wzbogacona jest licznymi przykładami zachowań, które autor analizuje, a także ćwiczeniami do samodzielnej pracy nad sobą. To niekiedy trudne pytania, dlatego też warto poświęcić na nie więcej niż kilka minut. Tylko wtedy ta praca będzie miała sens. Ze wszystkich książek, o których napisałam w tym artykule, to ta jest pierwszą po którą powinny sięgnąć osoby chcące uwierzyć w siebie i zerwać z zaniżonym poczuciem wartości. To także dobra pozycja dla tych, którzy z różnych przyczyn nie zdecydowały się na razie na konsultacje u psychologa. W artykule 10 lekcji jak budować pewność siebie można przeczytać o działaniach opisanych w tejże książce przez Jarosława Gibasa.

Aneta Wątor

To jedna z najważniejszych książek dotyczących rozwoju osobistego, którą przeczytałam. Właściwie jest to kursoksiążka, bowiem każdy rozdział jest wzbogacony o ćwiczenia, które musimy rozwiązać i wiele z nich może okazać się naprawdę trudnych. Tej książki nie czyta się tuż przed snem. Warto zadbać o spokojne miejsce przystępując do tejże lektury, bowiem tylko w ciszy będziemy mogli dokładnie zastanowić się nad odpowiedziami na pytania w ćwiczeniach. Przy ich wykonywaniu lepiej jest nie spieszyć się i robić je w swoim tempie. Bardzo lubię wracać do "Buduj swoje życie odpowiedzialnie i zuchwale"  - przypominać sobie fragmenty zaznaczone ołówkiem, inspirujące cytaty, a także odpowiedzi na pytania. Szczerze polecam Wam tą książkę, jeśli rozwój osobisty jest dla Was ważny i chcielibyście wreszcie zacząć żyć w zgodzie ze sobą.

Kamila Rowińska jest akredytowanym coachem. Prowadzi szkolenia (stacjonarne i online), a na jej kanale na YouTube znaleźć można wiele inspirujących materiałów.

"Najważniejszym i największym triumfem człowieka jest zwycięstwo nad samym sobą"

Brian Tracy

Dotychczas przeczytałam dwie książki tego autora - "Nie tłumacz się, działaj! Odkryj moc samodyscypliny" i "Nawyki warte miliony. Jak nauczyć się zachowań przynoszących bogactwo". I obie książki mogę polecić, aczkolwiek osobiście bardziej podobała mi się ta druga, nawet pomimo trochę chwytliwego tytułu. Choć jest w nim mowa o milionerach, to książka jest naprawdę warta uwagi dla osób zainteresowanych rozwojem osobistym i tych, które chcą wreszcie zacząć realizować swoje cele. Brian Tracy wyjaśnia, jakie nawyki powinniśmy wykształcić i dlaczego samodyscyplina jest tak ważna w samorozwoju i osiąganiu tego, o czym marzymy. Obie książki wzbogacone są ćwiczeniami do samodzielnego rozwiązania. Brian Tracy jest mistrzem sprzedaży, który dopiero jako dwudziestoparolatek skończył liceum, a studia w wieku trzydziestu lat. W swoich książkach podkreśla, że powinniśmy wziąć odpowiedzialność za swoje życie, a jeśli chcemy osiągnąć jakiś cel (choćby nauczyć się mówić biegle w języku angielskim) to powinniśmy popracować nad samodyscypliną, uczyć się od tych, którzy już osiągnęli to, o czym marzymy i wierzyć w siebie, nawet jeśli inni tego nie robią. Książki Briana Tracy'ego są cenne w rozwoju osobistym, ale polecałabym je na późniejszym etapie pracy nad sobą. 

Mogłoby wydawać się, co ma wspólnego wdzięczność z zaniżonym poczuciem wartości, a jednak ma i to sporo moim zdaniem. Zwłaszcza, gdy katujemy się porównaniami do innych, bo brzuch nie taki, bo cellulit, bo znajomość angielskiego słaba, bo praca nie taka. Zawsze znajdzie się osoba, która naszym zdaniem będzie mieć lepszy wygląd, karierę niż my. Nie ma sensu tracić czasu na porównania i dodatkowo zaniżać i tak niskie już poczucie własnej wartości. Praktykowanie wdzięczności może pomóc dostrzec, jak wiele powodów do radości mamy i że nasze życie nie jest takie kiepskie jak nam się wydawało.  

Kiedy usłyszałam o tej metodzie nie wierzyłam, że może mieć realny wpływ na poczucie własnej wartości. Wydawało mi się, że to kolejny chwyt marketingowy zwłaszcza, że w sklepach internetowych i księgarniach zaczęło pojawiać się coraz więcej dzienników wdzięczności i sukcesów. Niechętnie zaczęłam zapisywać swoje osiągnięcia w małym notatniku. Najpierw te sprzed paru dni, tygodni, miesięcy czy nawet lat. Zobaczyłam, jak wiele potrafię zrobić i jak wiele swoich marzeń spełniłam - zarówno tych mniejszych, jak i większych. Później taki dziennik sukcesów prowadziłam regularnie, a w trudnych momentach wpisywałam nawet to, że napisałam kolejny artykuł na bloga czy rozłożyłam wieczorem matę i ćwiczyłam. Niby błahostki, ale w trudniejszych momentach, gdy motywacja do działania słabnie i najchętniej uciekłabym do chatki na odludziu, to naprawdę pomaga. Metoda małych kroczków sprawdza się i jest niezwykle skuteczna.

Nic tak nie motywuje do działania i nie podnosi poczucia własnej wartości, jak osiąganie wyznaczonych celów. Jest wiele metod odnoszących się do pracy nad swoimi celami, ale przyznam szczerze, że najlepiej sprawdziło mi się zrobienie mapy marzeń. Przykleiłam ją do ściany nad swoją częścią biurka i codziennie na nią zerkam. Dawniej korzystałam z dziennika coachingowego, z notesu, które później zamykałam w szufladzie i zapominałam o nich. Na taką mapę marzeń zerkam nawet kilka razy w ciągu dnia i przypominam sobie o swoich celach i marzeniach. A gdy po jakimś czasie mogę wykreślić już kilka z nich, bo je zrealizowałam moja samoocena rośnie. Czuję, że mogę więcej niż mi się wcześniej wydawało. Mam namacalne dowody, że dzięki wytrwałości i pracy mogę osiągnąć to, co sobie wymarzyłam i że mam moc sprawczą. Wiele osób z zaniżonym poczuciem wartości często czuje, że niewiele potrafią lub/i zmagają się z poczuciem braku kontroli nad swoim życiem. A dzięki realizacji swoich celów, nawet tych najmniejszych, można znowu poczuć, że jednak mamy kontrolę nad swoim życiem, że potrafimy coś osiągnąć i że jesteśmy wartościowi. Szczerze polecam tą metodę.

Mówienie, że charakter i psychika zmieniają się na macie to nie są czcze slogany. Niejednokrotnie przekonałam się, jak rośnie moje poczucie własnej wartości, gdy regularnie ćwiczę i jem zgodnie z dietą, która dla mnie jest najlepsza. Gdy czytałam w mediach społecznościowych czy prasie o zdrowym stylu życia, że szczupła sylwetka jest tak naprawdę dodatkiem, bo największa zmiana zaszła w psychice danej osoby nie chciałam w to wierzyć. A jednak, im bardziej wytrwała jestem i rozkładam matę (niekiedy nawet o 22.00) czy biegnę (choćby 2 km) to widzę jak lepiej zaczynam postrzegać siebie. Samoocena wzrasta, poprawia się samopoczucie, a ciało przy okazji zaczyna się zmieniać. A gdy efekty są zauważalne, bo cellulit mniejszy i można zmieścić się w spodnie o rozmiar mniejsze, to samoocena znowu podnosi się. Dlatego też jeśli chcecie popracować nad zaniżonym poczuciem własnej wartości to, proszę, uwzględnijcie w swoim planie tygodnia trochę czasu na przygotowywanie zdrowych posiłków i na sport. Wizyta na siłowni może być stresująca dla takich osób, ale dobrą alternatywą może być trening w domu. W Internecie dostępnych jest mnóstwo przeróżnych treningów zarówno na płatnych platformach, jak i za darmo na YouTube. O niektórych z nich napisałam w artykule Jak zadbać ekonomicznie o dobrą formę i nastrój w domu.

Jeśli dotarliście do końca tego artykułu, to bardzo Wam dziękuję i gratuluję. Na jego przygotowanie przeznaczyłam dużo czasu i mam nadzieję, że choć trochę pomoże osobom chcącym rozwijać się i podnieść swoje poczucie wartości. Na koniec dodam jeszcze, że warto też zadbać o balans i odpoczynek. Praca nad sobą to długofalowy proces, dlatego też warto w tym przypadku zastosować metodę małych kroków i zacząć od tego, co naszym zdaniem na początek może być dla nas najbardziej pomocne. Każdy z nas jest inny i dla każdego będzie to coś zupełnie innego. Życzę Wam dużo wytrwałości w pracy nad sobą, bo na końcu czeka najlepsza nagroda  - wiara w siebie. 

Kiedy nie masz za dużo czasu, w lodówce pustki i musisz znaleźć kompromis przygotowując obiad dla miłośnika steków i warzyw. Wtedy najlepiej sprawdza się faszerowana cukinia, a dzięki nietypowemu kształtowi to proste danie nabiera dodatkowych walorów estetycznych.

Przyznam szczerze, że znalezienie kompromisu w przygotowywaniu dań roślinnych dla mnie i mięsnych dla reszty rodziny bywa nie lada wyzwaniem. Dlatego też próbuję w tym wszystkim znaleźć kompromis i gotować tak, by łatwo przerobić danie warzywne, aby pasowało do mięsa. Zależy mi też na tym, żeby nie spędzać dużo czasu w kuchni, nie kupować wymyślnych składników, a to co trafia na nasz talerz było zdrowe. I tak powstaje większość przepisów, które publikuję w ramach cyklu Roślinne piątek.

Ryż gotujemy zgodnie z opisem na opakowaniu. W tym czasie odcinamy od góry kawałek cukinii i wyjmujemy delikatnie miąższ (można go poddusić z innymi warzywami i dodać do kaszy lub ryżu w innym daniu). Tak przygotowaną cukinię wkładamy do piekarnika rozgrzanego do 220 stopni i pieczemy, aż ścianki będą trochę miękkie. Dzięki temu cukinia będzie chrupka. W tym czasie kilka łyżek sosu pomidorowego mieszamy z czosnkiem, bazylią, pieprzem i solą. Następnie dodajemy do sosu trzy-cztery łyżki ugotowanego ryżu i mieszamy. Do środka wyjętej z piekarnika cukinii nakładamy łyżką farsz i wkładamy ponownie na chwilę do piekarnika. Podajemy ze świeżymi ziołami. Tak przygotowana cukinia sprawdza się dobrze jako dodatek do warzywnych kotletów.

Za nami niezwykle specyficzny czas, który był ogromną lekcją pokory. Nie będę analizować jak było ciężko i co będzie dalej, ale trudno nie przyznać, że przymusowe pozostanie w domach (przynajmniej części z nas) dla niektórych było prawdziwym wyzwaniem. Co rusz trafiałam na nagłówki artykułów, że czas kwarantanny będzie prawdziwym testem dla związków i całych rodzin. Chciałabym wierzyć, że nasze relacje po kwarantannie są dobre (a może nawet lepsze niż przedtem?) i że wszystko naprawdę będzie dobrze.

Wymuszone slow life i świadoma konsumpcja

Ostatnie tygodnie były ogromną lekcją dla nas wszystkim. Przypomnieliśmy sobie, że to zdrowie i rodzina są najważniejsze, a nie gonienie za dobrami materialnymi. Okazało się, że choćby niewielki skrawek własnej ziemi jest niezwykle cenny, zwłaszcza dla ludzi z miasta. W tym okresie jeszcze bardziej doceniłam nasze niewielkie mieszkanie z ogródkiem w mieście. Możliwość pogrania w piłkę i chodzenia boso po trawie była bezcenna. W końcu zaczęliśmy sadzić w doniczkach i skrzynkach kwiatki, natkę pietruszki, szczypior i zioła. Mistrzem ogrodnictwa nie jestem i nie będę ukrywać, że potrafię uśmiercić nawet aloes, a wszystkie storczyki przekazałam mamie i teściowej. Jednak sadzenie nasionek i sadzonek sprawia mi mnóstwo radości. Zaangażowałam w to także chłopców, którym widok rosnących roślinek sprawia ogromną frajdę, a ja po cichutku modlę się, żeby przypadkiem na drugi dzień nie wykopali tego, co zasadziliśmy.

Kończąc już kwestie kwarantanny nie mogę nie wspomnieć, że cieszę się, iż więcej osób zaczęło skłaniać się ku świadomej konsumpcji. Zaczęliśmy wzorem naszych mam i babć wykorzystywać zapasy w kuchni i gotować z resztek (przynajmniej niektórzy z nas). I choć firmy kurierskie ponoć zanotowały wzrost i pracy miały w ostatnich tygodniach porównywalnie dużo, jak przed Bożym Narodzeniem, to zdaniem ekspertów zaczęliśmy dokładniej analizować nasze wybory w kwestii ubrań - ich jakości, warunków i miejsc produkcji. Moim małym marzeniem jest, by kupować głównie produkty polskich firm, zwłaszcza małych manufaktur i wspierać rodzime biznesy. A skoro mowa o polskich produktach to polecam blog Kupuję polskie produkty, na którym znajdziemy mnóstwo cennych informacji i polskich firm. 

To już chyba tradycja, że w zestawieniach SLOW TOP pojawiają się polecenia filmów. Zdecydowanie wolę czytać książki niż wpatrywać się w ekran telewizora, jednak czasami lubię spędzić wieczór na kanapie oglądając ciekawy film. Niedawno udało mi się obejrzeć niezwykle poruszający dokument o czeskim lekarzu, który połowę roku spędza w niewielkim afrykańskim miasteczku prowadząc tam przychodnię. Miejscowi traktują go już jak "swojego człowieka", a on jest dla nich często wybawieniem. To bardzo poruszający film przedstawiający człowieka, dla którego zawód lekarza i dbanie o zdrowie ludzi nawet w ubogim miasteczku gdzieś w Afryce jest prawdziwą misją. Oglądając ten film niejednokrotnie miałam łzy w oczach. Mamy tak wielkie szczęście, że urodziliśmy się w jednym z europejskich państw. Możemy narzekać na sytuację polityczną, gospodarczą, mówić że chcielibyśmy żyć lepiej, ale tak naprawdę mamy wszystko. Wszystko, by być szczęśliwymi ludźmi. W większości przypadków mamy dobre warunki mieszkalne, pracę, rodzinę i dostęp do opieki medycznej, nawet prywatnej. Ludność przedstawiona w filmie "Daleko za słońcem" (dostępny na HBO GO) nie ma takich możliwości. 

Drugi film jest o młodej dziewczynie Maris, która ma za sobą bardzo trudne doświadczenia związane m.in. z niskim poczuciem własnej wartości i akceptacją siebie. Pewnego dnia trafia do studia jogi nie spodziewając się, jak ta wizyta odmieni jej życie. Film "Maris. Portret młodej joginki" (dostępny na Netflix) przedstawia drogę zagubionej dziewczyny do niezwykle świadomej młodej kobiety, która w wieku piętnastu lat została... nauczycielką jogi. 

W maju na blogu opublikowałam aż 9 artykułów, co nie zdarzyło się nigdy przedtem. Największą popularnością cieszył się wpis z cyklu Roślinne piątki, czyli przepis na najprostsze kotlety z selera. Zauważyłam, że ten cykl bardzo Wam się spodobał, a materiały na Instagramie (zachęcam do śledzenia relacji) i tu na blogu cieszą się dużym zainteresowaniem. Cieszę się, że te przepisy inspirują do zmiany nawyków oraz próbowania dań roślinnych. Małe kroki mają znaczenie i wierzę, że wprowadzanie zmian w zgodzie ze sobą, w swoim tempie ma bardzo korzystny wpływ na powodzenie w kształtowaniu nowych nawyków. Wiem, jak trudno jest ograniczyć mięso, jajka czy ser w diecie, dlatego też jeśli w naszym menu króluje coraz więcej warzyw, a mniej wymienionych wcześniej produktów, to już jest sukces. Wokół diety roślinnej powstało wiele mitów, jakoby była droga, monotonna, nijaka czy wymagająca spędzania wielu godzin w kuchni. I pewnie tak będzie, jeśli zdecydujemy się na przygotowywanie skomplikowanych posiłków ze składników o obcobrzmiących nazwach. Jednak dobrze zbilansowana dieta roślinna może być zdrowa, tania i prosta, a do tego niezwykle skuteczna. O tym wszystkim przeczytać można w nowej książce "Weganizm na start. Przewodnik po diecie roślinnej w sporcie" o której napisałam w artykule Weganizm na start i przepis na spaghetti ze szparagami.




W maju opublikowałam na blogu niezwykle ważny i odważny dla mnie artykuł Łeb do słońca - o walce o życie, która zaprowadziła do slow life. Inspiracją do napisania tego tekstu była wiadomość od jednej z czytelniczek. Bardzo lubię dostawać od Was wiadomości z pytaniami, prośbą o radę czy z informacją, że dany artykuł stał się inspiracją do zmian. To niezwykle mile i dziękuję za te wszystkie wiadomości i za to, że odwiedzacie bloga oraz konta na Instagramie i Facebooku. W tym miesiącu opublikuję kolejne dwa artykuły odpowiadające na wiele pytań, które od Was dostałam - o pewności siebie oraz minimalizmie.

Na koniec chciałabym jeszcze poprosić Was, żebyście przypomnieli sobie o marzeniach i celach, jakie snuliście na początku tego roku. Za nami już prawie pierwsze pół roku, a to dobry czas na weryfikację naszych planów - co zrealizowaliśmy, a czego nie i co jest tego przyczyną. W miniony weekend wyciągnęłam z czeluści szuflady dziennik coachingowy w którym zapisywałam m.in. cele do osiągnięcia i jakie było moje zdziwienie, gdy okazało się, że część z nich zrealizowałam. Sprawiło mi to ogromną radość i dodało wiary we własne możliwości, także działam, by realizować kolejne swoje cele i Was także do tego zachęcam.

Roślinny piątek trochę inaczej - dzisiaj poza przepisem na niezwykle proste spaghetti ze szparagami, chciałabym polecić Wam także książkę na której premierę bardzo czekałam. Tym bardziej ucieszyłam się, gdy otrzymałam wiadomość od wydawnictwa z propozycją zapoznania się z "Weganizm na start. Przewodnik po diecie roślinnej w sporcie". Niech Was nie zmyli tytuł - ta książka jest dla każdego!

Od paru miesięcy dieta wegańska zyskuje na popularności. Coraz więcej osób decyduje się na rezygnację z produktów pochodzenia zwierzęcego (na tym właśnie polega weganizm) ze względów zdrowotnych, etycznych, jak również z troski o środowisko. Od dawna wiadomo, że hodowla zwierząt w celach przetwórczych wiąże się m.in. z dużą emisją gazów cieplarnianych, zużyciem ogromnych ilości wody, a także z cierpieniem zwierząt. Równie ważnym argumentem przemawiającym za dietą wegańską jest także kwestia zdrowotna. O wpływie produktów pochodzenia zwierzęcego na rozwój wielu chorób, jak np. nowotwory, cukrzyca czy choroby układu krążenia, napisano już wiele. Jedną z najsłynniejszych publikacji jest książka "Nowoczesne zasady odżywiania (...)" w której dr T. Colin Campbell dokładnie omówił wpływ diety roślinnej na zdrowie w oparciu o badania prowadzone przez kilkadziesiąt lat. 

O tym, jak korzystnie weganizm może wpłynąć na zdrowie przekonałam się, gdy na kilka miesięcy zrezygnowałam ze wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego. Nigdy przedtem nie czułam się tak dobrze. Stosując dietę roślinną miałam zdecydowanie więcej energii, lepsze samopoczucie. W miniony weekend po wegańskim śniadaniu przebiegłam swój pierwszy półmaraton i miałam mnóstwo energii. Dawniej przed biegami podstawą mojego śniadania były jajka i czułam się po nich gorzej niż po typowym roślinnym śniadaniu. 

O tym, jak korzystnie weganizm może wpływać na osoby uprawiające wybraną dyscyplinę sportu napisali Marta Mikita i Emil Stanisławski w książce "Weganizm na start. Przewodnik po diecie roślinnej w sporcie", ale od razu uprzedzę, że nie jest to książka jedynie dla osób, które dużo ćwiczą lub są zawodowymi sportowcami. Owszem, znajdziemy w niej bardzo dużo cennych informacji o komponowaniu diety przy dużej aktywności fizycznej, a także wywiady z zawodowymi sportowcami. Jednak ta książka to unikalny przewodnik, jak zacząć swoją przygodę z kuchnią rośliną i dlaczego warto. Autorzy nie namawiają nikogo, by koniecznie zrezygnował z produktów pochodzenia zwierzęcego. Przytaczają za to wiele przykładów, danych i stanowisk cenionych instytucji zajmujących się (pisząc ogólnie) zdrowiem o korzyściach płynących z diety wegańskiej. A tych jest naprawdę bardzo dużo. 

Autorzy rozprawiają się także z mitami na temat weganizmu, w tym z bodajże najsłynniejszym, że każdy człowiek musi jeść mięso ze względu na... białko. Łatwo zapominamy, że warzywa także je zawierają. Bardzo podoba mi się także podejście autorów do kuchni roślinnej i promowanie jej jako prostej, łatwej i taniej diety, jeśli tylko będziemy korzystać z sezonowych, ogólnodostępnych składników. Bazując na kaszach, ziarnach, warzywach i owocach można skomponować sycące, pełnowartościowe dania, których przygotowanie nie będzie zajmowało nam wiele czasu. Nie trzeba od razu kupować zamienników produktów mięsnych, ani superfoods ze sklepu ze zdrową żywnością. Równie dobre jak nasiona chia będą ziarna siemienia lnianego, a o wiele tańsze. Poza tym po ich zmieleniu uzyskamy zamiennik jajek do przygotowania kotletów, panierki, ciast czy placków warzywnych. Wegańskie odpowiedniki serów czy wędlin również nie należą do najtańszych. Zamiast zjadać na śniadanie sojową parówkę z pomidorem i pszennym pieczywem, możemy przygotować lepsze z płatków (owsianych, jaglanych, gryczanych) lub kaszy z dodatkiem różnych nasion, bakalii i owoców. I choć w książce "Weganizm na start (...)" na próżno szukać przepisów na dania, to znajdziemy wiele cennych informacji o komponowaniu diety, a także wyjaśnienie jak to tak naprawdę jest z suplementami i słynną witaminą B12. 

Książkę polecam wszystkim osobom, które chciałyby zrezygnować z mięsa oraz innych produktów pochodzenia zwierzęcego lub je ograniczyć. "Weganizm na start (...)" to kompletny przewodnik po diecie roślinnej zarówno dla osób zawodowo uprawiających sport, jak i amatorów. Książka jest bardzo ciekawa, ładnie wydana, a napisana przez wegan z ponad dziesięcioletnim stażem, aktywnych fizycznie.

Makaron (polecam ten z pszenicy durum bez jajek) gotujemy według przepisu na opakowaniu. W tym czasie odłamujemy od łodyg szparagów dolne części. Szparagi kroimy na kawałki o długości ok. centymetra. Rzodkiewkę i czosnek kroimy w małą kostkę. Na patelni rozgrzewamy oliwę z oliwek, a następnie dodajemy czosnek i szparagi. Smażymy aż będą miękkie i wtedy dodajemy rzodkiewkę. Dusimy razem jeszcze chwilę i przekładamy z garnka na patelnię ugotowany makaron. Całość doprawiamy bazylią (użyłam suszonej, ale może też być świeża), solą i pieprzem.

Smacznego!




Za przekazanie książki dziękuję Grupie Wydawniczej Helion i Septem.

Co byście powiedzieli, gdybym napisała Wam że jest metoda, dzięki której można żyć minimalistycznie, świadomie, dbać o zdrowie, mieć czas na własne pasje, poczuć wewnętrzny spokój i osiągać swoje cele? Taka metoda istnieje naprawdę i nazywa się kaizen - to japońska filozofia zakładająca działanie metodą małych kroków. Prosta i niezwykle skuteczna.





Dostałam niedawno od zaprzyjaźnionego wydawnictwa książkę "Work-life-balance. Jak zachować równowagę w duchu kaizen", której autorką jest Aneta Wątor - trenerka metodologii kaizen oraz work-life-balance. Pani Aneta jest niesamowicie inspirującą osobą, a jej najnowsza książka jest piękna i bardzo cenna. Jestem nią tak zachwycona, że kupiłam dodatkowe egzemplarze dla bliskich mi osób na prezenty.

O szczęściu, spełnieniu i sukcesie marzy chyba każdy z nas. Gdy o nim porozmawiamy z bliskimi osobami, okaże się, że dla niektórych pierwszym skojarzeniem będzie życie pełne dóbr materialnych, tj. apartament w modnej dzielnicy, ubrania od projektantów, najnowszy model samochodu i wakacje w luksusowym kurorcie. I tutaj przypomina mi się bodajże najsłynniejszy cytat Jima Carrey'a -

"Chciałbym, żeby każdy człowiek miał szansę stać się sławnym i bogatym oraz żeby kupił wszystko o czym marzył - bo tylko w ten sposób zrozumie, że nie taki jest cel życia".

O tym w swojej książce napisała także Aneta Wątor, która osiągnęła sukces, ale jak sama przyznała była pracoholiczką bez czasu dla siebie, na związek, budowanie relacji z innymi i bez możliwości odpoczynku. Wiodła życie, które dla wielu byłoby synonimem sukcesu, ale brakowało w nim równowagi. Czy można być szczęśliwym i spełnionym człowiekiem, który pnie się po szczeblach kariery i zarabia coraz więcej pieniędzy, ale nie ma z kim cieszyć się tym materialnym sukcesem? Tutaj przypominają mi się te wszystkie historie osób, które może nie miały wiele dóbr materialnych, ale częściej uśmiechały się i wydawały się szczęśliwsze niż niejedna osoba robiąca świetną karierę. Odpowiedź zazwyczaj była bardzo prosta - te osoby były wdzięczne za wszystko co miały. Nawet jeśli miały bardzo niewiele, to każdego dnia dziękowały za to, że mogą coś zjeść, mają gdzie mieszkać, mają bliskich. 

Nie ma nic złego w zarabianiu pieniędzy i robieniu kariery, ale we wszystkim trzeba zachować balans. 

Metoda kaizen jest wyjątkowa i polecam ją każdemu, kto interesuje się rozwojem osobistym i chciałby coś zmienić w swoim życiu. Jak podaje Aneta Wątor kaizen polega na ciągłym doskonaleniu siebie, ale małymi kroczkami. Metoda ta może sprawdzić się w przypadku realizacji każdego celu, jaki sobie wyznaczymy. Nie ma znaczenia czy będzie to schudnięcie, przebiegnięcie maratonu, biegła znajomość angielskiego czy zbudowanie domu na wsi. To wszystko możemy osiągnąć, ale nie od razu. Wprowadzając niekiedy radykalne zmiany i wyznaczając sobie zbyt ambitne cele (np. od jutra biegam godzinę dziennie mimo że do tej pory wcale nie ćwiczyłam) mają małe szanse powodzenia. Zamiast dużych zmian w kaizen skupiamy się na tym, co możemy zrobić dzisiaj, jutro, żeby przybliżyć się do danego celu. Jeśli moim marzeniem jest przebiegnięcie biegu ultra (każdy powyżej 42 kilometrów), to nie zakładam, że zrobię to jeszcze w tym roku. Najpierw skupiam się na przebiegnięciu 5 kilometrów, później 10, półmaratonu, maratonu i dopiero biegu ultra. Nie rzucam sobie wyzwań, że muszę w jednym roku przebiec półmaraton i maraton (tak, jak kiedyś robiłam), bo to wprowadza niepotrzebny stres, napięcie, które zamiast przybliżać, oddala od osiągnięcia celu. Metoda małych kroków i praca nad sobą z tym, jakie mam dzisiaj możliwości jest najkorzystniejszym rozwiązaniem.

W kaizen podoba mi się także to, że bazuje na praktyce wdzięczności, byciu tu i teraz, a także na minimalizmie. Eliminujemy z naszego życia to, co wprowadza w nim chaos. Pozbywamy się nadmiaru rzeczy, odcinamy się od toksycznych osób, negatywizmu. Postępowanie zgodnie z tą metodą to także nauka prostoty i niełatwa praca nad sobą. Nad swoimi słabościami i wymówkami. Idealnym przykładem jest mój wymarzony półmaraton, o którym mówiłam od paru lat, ale niewiele robiłam. Zaczynałam intensywne treningi, a później odpuszczałam, bo "pada deszcz", "jest mróz", "nie lubię biegać w ciemności", etc. Miałam świetne wymówki, jak nie pójść biegać, mimo że tak bardzo tego chciałam. Zawodziłam siebie, zniechęcałam innych do kibicowania i wiary w to, że przebiegnę półmaraton. Mój mąż nie mógł już słuchać o tym bieganiu, zawodach, bo ile można wyznaczać sobie jakiś cel i jednocześnie robić wszystko, by go nie osiągnąć?

Książkę "Work-life-balance. Jak znaleźć równowagę w duchu kaizen" polecam każdemu, kto pragnie zrealizować swoje marzenia, chce żyć w zgodzie ze sobą, chce poczuć wreszcie wewnętrzny spokój i osiągnąć sukces. Poprzez postępowanie zgodnie z tą metodą to wszystko jest możliwe, ale nie od razu. Aneta Wątor przekonuje, żeby żyć świadomie, w zgodzie ze sobą. By odrzucić kreację i zaprzestać prób przypodobania się innym. Zacznijmy wreszcie realizować swoje prawdziwe cele, a nie czyjeś. Jeśli grupa znajomych marzy o wspinaczce i przejściu Orlej Perci (najtrudniejszy szlak w Tatrach) to nie znaczy, że i my musimy to zrobić. Odkrycie tego, czego naprawdę pragniemy jest niezwykle cenne i... daje poczucie wolności. Zaczynamy wreszcie żyć swoim życiem, realizować swoje cele, postępować zgodnie ze swoimi wartościami, a dzięki temu można poczuć się naprawdę szczęśliwym i doświadczyć wewnętrznego spokoju. Osiągnięcie tego jest możliwe poprzez pracę nad sobą, medytację. Bardzo pomocne będą także ćwiczenia, które w swojej książce zawarła Aneta Wątor. Wydawać by się mogło, że to proste pytania, ale podanie odpowiedzi wymaga niekiedy dłuższej refleksji.

W książce padają też mocne pytania, jak chociażby "Chcesz umierać za życia? Marnować swój potencjał? być osobą nieszczęśliwą przez całe życie?". Zmuszają do refleksji i zastanowienia się, czy rzeczywiście żyjemy tak, jak byśmy chcieli. Nie twierdzę, że każdy z nas może być kim chce, jeśli tylko bardzo postara się, co jest teraz modne i promowane przez wielu coachów. Jednak tak wielu z nas nie realizuje swoich pasji, nie przeznacza czasu na hobby, nie wykorzystuje swojego potencjału często z obawy przed oceną innych, z lenistwa, ze strachu, że trzeba wyjść poza swoją strefę komfortu, ale przecież tylko wówczas mamy okazję na rozwój.

Przerobiłam wszystkie ćwiczenia zawarte w książce "Work-life-balance. Jak znaleźć równowagę w duchu kaizen", dzięki którym m.in. zweryfikowałam swoje cele i niektóre z nich zniknęły z mojej mapy marzeń. 

Książkę Anety Wątor dostałam od wydawnictwa, ale przyznam szczerze, że jestem nią zachwycona. Podoba mi się w niej wszystko - własne doświadczenia, którymi dzieli się z nami autorka, przemyślenia, cytaty, ćwiczenia. Książka napisana jest tak, że każdy bez problemu zrozumie na czym polega kaizen. Czytając ją co rusz zaznaczałam ołówkiem kolejny cytat. Niekiedy mogłoby się wydawać, że przecież tyle już wiemy o pracy nad sobą, świadomym życiu i rozwoju osobistym, ale czytając tą książkę wiele razy dowiadywałam się nowych rzeczy lub przypominałam sobie na czym naprawdę warto skupiać się w swoim działaniu.